Türkiye’de Sanat ve Sanatçı

Türkiye’de Sanat ve Sanatçı

“Sanat, sadece risk almayı bilenlerin keşfedebileceği, bilinmezler dünyasında bir serüvendir.” 

Goya

Ülkemizde  “sanatçı”  olmak,  sanatçılığı nasıl algıladığınızla değerlendireceğiniz bir durumdur ama sanatçılar için bu böyle değildir. 

Sanatçı, düşünen, üreten,  yeni biçimler,  yeni biçemler,   yeni imge düzenleri yaratan,  dünyanın ve insanın anlamının varsıllaşmasını gerçekleştiren kişidir.   Değişik sanat alanlarının içinde üretimi gerçekleştirenlerden söz ediyorum. Estetikte sanat alanı olarak belirlenen,  benimsenen, bugün de varlığını sürdüren alanlarda, bir tür adanmışlıkla üretmeyi sürdürenlerden söz ediyorum.  Bir sanat alanı içinde, o alanın araç gereçleri ve yöntemleri ile çalışan herkes değil sözünü ettiklerim. Ticaret,  hobi,  vb. etkinliklerde yer alanlara saygılıyım.  Onların varlığının çok önemli olduğunu düşünüyorum.  Burada, bu değişik alanlarda üretilenleri nasıl ayırıp değerlendireceğiz?

Üretilenin niteliğini değerlendirerek başlayabiliriz buna,  bir de ikinci bir terazide sınayabiliriz; bu insan terazisidir. Yapıt denilen nesneyi üreten kişi kimdir,  ne düşünür, nasıl yaşar,  daha birçok şey sorabiliriz.   Yine de değerlendirme sonucu ortaya çıkan;  kimseye benimsetemeyiz, beğendiremeyiz. İşte bu durumda size çok daha tutarlı bir değerlendirme yaklaşımı sunmak isterim.  Her alanı, kendi değer yargıları ile alın. Sanatı ticaretle, ticareti,   teknikle değerlendirmeyin.   Çünkü bu dünyada artık herkes işine gelen teraziyi kullanıyor.

Her dönem sanat yapıtına benzeyen bir şeyler üretenler vardır. Özellikle yeni dönemde paranın ya da esen şiddetli küresel rüzgârların önünde eğilip bükülenlerin,  pazarda iş yapma şansları olsa da,  dün de bugün de,  sanatçı olmak, özel ve değişik olmakla eş anlamlı.  Bilinen  çalışmaların ortak özellikleri, döneminde düşüncesinden ödün vermeden üreten sanatçıların zamana karşı direnecek nitelikte olmalarıdır.

Ülkemizde, güzel olarak değerlendirilen, bir düşünce içermeyen görüntülerin sanat yapıtın olarak algılanması yolumuzun uzun olduğunu gösterir bize göre.  İçinde düşünce ve yeni kompozisyon,  yeni biçim endişesi olmayan yeni imge düzenleri, yeni eğretileme olanakları yaratmayan çalışmayanların; bir de üslup adına durmadan aynı şeyleri yapanların sanatçı olarak algılanmasındaki yanılgı ne zaman düzelir acaba?

Düşünmeyen bir toplumda sanatçının yetişmesi zor olduğu gibi, sanat yapıtına ve sanatçıya değer veren izleyici de bulamazsınız. Böyle toplumların, kendi adına değer üreten insanları yok etmeleri nedeniyle, uygarlaşma yolunda yayan yapıldak gezinir dururlar. Böyle toplumlarda bir avuç kurnaz her şeyi pazarlar, satar savar, kendi insanını süründürür de,  acı çeken insanlar, soğuk suda yavaş yavaş ısıtılıp pişirilen ve durumu anlayamayan kurbağa gibi, olanı biteni büyük bir gevşeme içinde kanıksarlar.

Sanat yapıtı düşünceden kaynaklanmalı, içinde bir damla düşünce olmayan bir çalışmanın sanat yapıtı sayılması mümkün değil bize göre. Daha önce var edilmiş bir biçimin üstünü, yeni olduğunu varsaydığımız bir teknikle kapatsanız da yaptığınız iş sanat yapıtı olmaz. Düşünen insan olarak sanatçı hangi alanda çalışırsa çalışsın,  yeni biçimler,  yeni imgeler, yeni imge düzenleri,  bunlara bağlı yeni eğretilemeler yaratamıyorsa yaptıkları ya var olanın yeniden ısıtılması ya da oradan buradan aşırma işlerdir.  Herkesin her şeyi kazanma adına kendine hak gördüğü,  kimsenin kimseye saygı duymadığı bir ülkenin sanatçıları(!) da böyle mi olur acaba?

            Güzele ve iyiye değer veren ülkemin güzel insanları,  umarım bir gün,  salonları tıklım tıklım izleyici dolu,  çocukların oyun oynadığı, sanat eserlerine hayatın bir parçası olarak alışarak, onlarla içli dışlı büyüdüğü, güzel ve görkemli müzelere,  okuyucuları sıra bekleyen kütüphanelere,  tiyatrolara, insanı  iyi insan yapacak daha ne varsa onlara sahip olurlar.   Sanatsız ve insansız kalmayın.  Ülkemizde sanatçı olmak nasıldır,  siz de düşünün; ama sanatçı olanları düşünün.  Diğerlerini düşünmenize gerek yok’  çünkü onlar yalnızca kendilerini düşünüyorlar.

23.06.2021 Ayvalık